Czym jest promptware? Pochodzenie, definicja, zagrożenia i środki ochrony
Jeśli masz dziś cokolwiek wspólnego z branżą IT — w najszerszym znaczeniu tego terminu — „prompt” to zapewne coś, co słyszysz częściej, niż by się chciało. Pojawienie się dużych modeli językowych (LLM), powszechnie nazywanych AI, wyniosło to proste słowo na pierwszy plan, ponieważ promptowanie to sposób, w jaki użytkownik mówi tym modelom, co mają zrobić i jaki ma być rezultat.
Zasięg sztucznej inteligencji we wszystkich aspektach naszego codziennego życia rośnie. Nawet jeśli uwzględnić marketingowe chwyty, które wykorzystują pojęcie AI, choć w rzeczywistości jej tam nie ma, rozprzestrzenianie się tej technologii jest imponujące. Co więcej, sprawia, że rzeczy stają się bardziej naturalne i użyteczne: wpisywanie lub wypowiadanie poleceń (promptów) w zwykłym języku i ich wykonywanie to w większości przypadków wygodne doświadczenie.
Jest oczywiście i druga strona medalu. Wydaje się, że im mądrzejszy system, tym więcej punktów wejścia oferuje osobom o złych zamiarach i tym większe szkody mogą wyrządzić, gdy przejmą kontrolę. A jednym ze sposobów dojścia do tego jest zastosowanie ataku promptware.
A więc czym jest promptware?
Termin promptware został ukuty przez grupę chińskich badaczy w pracy „Promptware Engineering: Software Engineering for LLM Prompt Development” (opublikowanej 4 marca 2025 r.), która — jak sugeruje tytuł — traktuje promptowanie jako narzędzie programistyczne używane z LLM-ami i proponuje sformalizowanie inżynierii promptware do pełnoprawnej dyscypliny z własną metodologią i systemem.
Zagrożenie atakami promptware
Inne niedawne badanie, zatytułowane „Invitation is All You Need”, pokazało, jak w praktyce działa atak promptware. Zespół stojący za tą pracą zdołał skłonić Gemini od Google do wykonania wielu różnych szkodliwych czynności — od mieszania w konfiguracji inteligentnego domu, przez wykorzystywanie ekosystemu online (spamowanie, generowanie toksycznych treści, usuwanie wydarzeń z kalendarza, wykradanie e‑maili itp.), aż po śledzenie lokalizacji użytkownika. Do tego wszystkiego AI została skłoniona zwykłym zaproszeniem kalendarzowym; okazuje się, że niemal każda akcja podjęta przez użytkownika w odpowiedzi na takie wydarzenie, np. polecenie Gemini wysłania listu z podziękowaniem, może być wyzwalaczem odblokowującym złośliwe instrukcje osadzone w tytule zaproszenia. Mówi się też, że działa to również z tematami wiadomości e‑mail.
Prompt hacking (injection, hijacking) a atak promptware
Być może już słyszeliście o prompt hackingu, injection lub hijackingu (w dużej mierze są to pojęcia wymienne i różnią się raczej drobnymi szczegółami). Czym ta technika różni się od ataku promptware?
Prompt hacking polega na konstruowaniu promptów w taki sposób, by umożliwić skłonienie LLM do niezamierzonego lub szkodliwego zachowania. Instrukcje zaprojektowane tak, by obejść wbudowane ograniczenia AI, są wstrzykiwane do promptu. Termin ten ukuto w 2022 r.; dziś to parasolowe określenie dla złośliwych prób zmuszania modeli AI do robienia rzeczy, do których nie są przeznaczone.
Atak promptware opisuje typ ataków, które wykorzystują polecenia w języku naturalnym jako interfejs programowania w celu kontrolowania zachowania LLM. Jest głębszy i szerszy niż prompt hacking czy injection i może wręcz zawierać te techniki jako jeden z elementów kaskadowego ataku. Ataki promptware to kolejny etap ewolucji złośliwych działań zaprojektowanych tak, by kompromitować i wykorzystywać zintegrowane ekosystemy AI.
Jak chronić się przed atakami promptware
Wstrzyknięcia promptów nie są niczym nowym, co oznacza, że twórcy systemów AI mają już rozwiązania obronne zdolne odpierać także ataki promptware. Do tego dochodzą nowe zasady higieny cyfrowej, które pomagają zapobiegać niekorzystnym zdarzeniom.
- Wybieraj renomowanych dostawców AI. Owszem, opisany wyżej eksperyment wykorzystuje Gemini AI firmy Google, ale takie lekcje zwykle są szybko odrabiane. Jeśli chcesz wyposażyć dom w asystenta zasilanego AI, stawiaj na dostawców, którzy skrupulatnie dbają o ochronę swoich klientów.
- Zabezpiecz system przed nieautoryzowanym dostępem. Większość konfiguracji inteligentnego domu i innych systemów konsumenckich opartych na LLM-ach pozwala regulować poziom bezpieczeństwa od łagodnego do restrykcyjnego. Wybierz restrykcyjny, nawet jeśli ograniczy możliwości danego systemu.
- Odizoluj AI od reszty. Większość współczesnego oprogramowania chce wiedzieć o tobie jak najwięcej, bo takie informacje da się monetyzować. Systemy napędzane LLM-ami prawdopodobnie będą zachowywać się podobnie, niezależnie od ich przeznaczenia. Stosuj zasadę najmniejszych uprawnień: ogranicz dostęp AI wyłącznie do danych lub sterowań niezbędnych do wykonania konkretnego zadania.
- Monitoruj interakcje i zachowanie AI. Każdy sensowny system prowadzi dzienniki (jeśli nie — to czerwona flaga); przeglądaj je co jakiś czas i nie wahaj się choćby sprawdzić podejrzanych wpisów w sieci, a najlepiej skontaktować się z pomocą techniczną i zapytać, o co chodzi.
- Utrzymuj włączone tylko potrzebne funkcje. W inteligentnym domu może się okazać, że nie potrzebujesz już np. automatycznego karmnika dla kota. Usuwając fizyczne urządzenie, nie zapomnij też odłączyć go od AI.
Jeśli w grę wchodzą informacje, które możesz utracić wskutek ataku promptware, warto wdrożyć solidny plan tworzenia kopii zapasowych. Zajrzyj do tych materiałów po porady i rekomendacje oprogramowania:
